محیط اجتماعی و ترافیک
یکی از موضوعات غالب در طراحی مسکن در خلال قرن بیستم، اشتیاق فراوان برای ایجاد زمینه مناسب حضور خودرو بوده است. این مسئله را مبتوان در خیابانهای عریض و اختصاص اراضی به مراتب وسیعتر از پارکها به پارکینگها در بافتهای موجود ملاحظه نمود. در مجموعه های مسکونی جدید، اولویت دادن به خودرو سبب افزایش اقدامات و ملاحظات در جهت تطابق وضعیت ترافیک با طراحی خیابانها گردیده است. این مسئله ریشه تاریخی موضوع و نه صرفا دلیل قطعی تفوق ترافیک خودرو در شهرهای ماست و البته ارزش آن را دارد که دیدگاههایمان را نسبت به طبیعت و ذات خیابانها و زندگی عمومی و اجتماعی تغییر داده و زندگی خیابانی را به عنوان یکی از ارزشهای جامعه مان مطرح نماییم.
محیط ترافیکی محیطی است که در آن رفتار مردم باید قابل پیش بینی، متحدالشکل و روشمند باشد اما برخی معتقد اند رانندگان خودروها باید تابع شرایط محیط اجتماعی و رفتارهای ساکنین مجموعه های مسکونی که در فضاهای عمومی و خیابانها حضور دارند باشند. خیابانها باید بجای تسهیل حرکت خودرو، به گونه ای طراحی شوند که روابط اجتماعی را باعث گردند. یکی از ترفندهایی که میتواند این هدف را تامین کند آنست که طراحی و مدیریت ترافیک باید محیط را تا اندازه ای غیر قابل پیش بینی کند تا رانندگان محتاطانه تر حرکت کنند. در خلال 40 سال گذشته طراحی شهری بدنبال کاهش سیطره خورو در خیابانها بوده است. این از آن روی است که در بسیاری از مناطق مسکونی تنها فضای باز عمومی خیابانهاست و تنها افرادی که شما میتوانید در آن ببینید سرنشینان این خودروها هستند. این نوشته بطور مختصر به این موضوع میپردازد که چگونه طراحی خوب میتواند رفتارها و تعاملات اجتماعی در خیابانها را تشویق نماید.
محیط اجتماعی و شکل شهر
همانگونه که حرکت سواره اثر مهمی بر طبیعت رفتارهای جاری در مجموعه های مسکونی میگذارد، به همین ترتیب میتواند از شکل و فرم این مجموعه ها وتوسعه های آن در طول زمان نیز تاثیر پذیرد. توسعه های مسکونی در دهه های پایانی دهه بیست معمولا قادر به ایجاد رابطه موفقی بین واحد مسکونی وخیابانهای محله نبوده اند. واحدهای مسکونی میتوانند پشت دیوارها مخفی باشند، پشت به خیابانها باشند، یا حتی با فاصله از خیابان قرار گرفته و یا پشت گاراژها واقع شوند. بنتلی موارد متعددی را بعنوان راهکار برای ایجاد بر فعال در خیابانها و نیز زمینه اعمال کیفیت شخصی سازی یا رنگ تعلق بخشیدن به محیط پیشنهاد میدهد. اگر واحدهای مسکونی دسترسی مستقیم به فضای همسایگی نداشته باشند امکان بروز رفتارهای اجتماعی را نیز از ساکنین سلب میکند. علاوه بر این نمای ساختمانها و حیاطهای جلوی خانه ها میتواند ارتباط بصری مناسبی بین خانه ها و فضای همسایگی ایجاد کند. بدین شکل ساکنین احساس مشارکت در خیابان و نوعی احساس مسئولیت خواهند داشت. البته این موضوع مهم است که عرصه بین محیط داخل وخارج نیز جذاب و جالب توجه باشد. این موضوع امکان آنکه خیابانهای محدوده مسکونی از نظر دیداری جذاب و فعال تر باشند را فراهم میسازد.
کیفیت در برابر کمیت در فضاهای باز مناطق مسکونی
در اوایل قرن پیش، به فضاهای باز مناطق مسکونی به عنوان عاملی برای افزایش تندرستی وسلامت مردم و تامین نیازهای ایشان (که قبلا و در خیابانهای شهرهای صنعتی قرن گذشته فراموش شده بود) نگاه میشد. پیامد چنین دیدگاهی، احداث فضاهای باز وسیع رهاشده و بعضا فضاهایی که به خوبی نگهداری نمیشدند بود. اکنون این باور بدینگونه اصلاح شده که مهم کمیت و مساحت فضاهای باز نیست بلکه کیفیت این فضاها و نحوه استفاده از آن در اولویت است. بنابراین بهتر است بجای پارکهای بزرگ که معمولا مردم بصورت هفتگی از آن استفاده میکنند به فضاهای کوچکتری که میان بلوکهای مسکونی واقع شده (pocket parks) و مردم بصورت روزانه در آن با همسایگان ارتباط برقرار میکنند نیز توجه نمود.
پهنه های محیطی بوکانان (BUCHANAN ’S ENVIRONMENTAL AREAS)
در سال 1963 پیشنهادی از سوی بوکانان در جهت کاهش آثار منفی حضور خودرو در پهنه های مسکونی ارائه شد. پیشنهاد وی شامل پیش بینی سلسله مراتب دسترسی در شبکه خیابانها بود و بر اساس آن ترافیک عبوری از این پهنه ها حذف و مناطقی عاری از حرکت خودرو و در حقیقت، جزیره هایی آرام در میان شبکه ترافیکی سریع بوجود می آمد.
خیابانهای قابل زندگی
طی سالهای دهه 80، اپلیارد و فرانسیس، به ترتیب این موضوع را مطرح کردند که خیابانها باید قابل زندگی باشد. در تحقیقی که توسط اپلیارد بر روی سه خیابان در سان فرانسیسکو انجام شد مشخص گردید خیابانهایی که ترافیک کمتری داشتند بیشتر توسط ساکنین مورد استفاده قرار میگرفت و برعکس خیابانهایی که ترافیک سنگینتری داشتند سبب افزایش احساس استرس و دوری گزینی ساکنین از خیابان، پناه بردن به خانه ها و کاهش ارتباطات با همسایگان میگردید. این تحقیق آثار منفی حضور خودرو بر زندگی شهری و حس مسئولیت پذیری مردم را آشکار و لزوم کاهش این آثار در پهنه های مسکونی را یادآور میگردد. اپلیارد معتقد است خیابانها باید شامل عملکردهای مختلفی که لازمه یک زندگی ایمن و آسوده است باشد، بصورتی که کودکان در آن رشد کنند، جایی که در کمال ایمنی به کشف دنیای خارج بپردازند، فعالیتهای متنوعی را تجربه کنند و در حقیقت واسطه ای بین خانه و دنیای خارج باشد. اپلیارد این موضوع را رد میکند که همه جوانب زندگی خیابانی مثبت باشد ولی این مانع از آن نیست که مردم و ساکنین بدون نگرانی از حضور خودرو روابط اجتماعی خود را به درون خیابانها گسترش دهند.
فرانسیس نیز معتقد است تنوع کاربری و کاربران سبب حضور طیف گسترده ای از افراد از سنین و گروههای اجتماعی در ایجاد زندگی خیابانی میگردد. همچنین بر خلاف ویژگی تک بعدی بزرگراهها، طراحان خیابان باید بدنبال ارتقاء کیفیات متنوعی در آن باشند:
قابلیت دسترسی: احترام به نیاز دسترسی همه استفاده کنندگان بالقوه از فضای خیابان.
مشارکت/ بهینه سازی: ایجاد امکان مشارکت ساکنین در فرایند طراحی سبب دلبستگی ایشان به محل زندگی و نیز ایجاد قابلیت تطبیق پذیری طرح در طول زمان میگردد .
کنترل عینی و نمادین: برقراری نظامی که در آن هر یک از ساکنین به نوعی در کنترل امنیت خیابان احساس مسئولیت کند به مراتب بیش از دیدگاهی که معتقد به کنترل از راه دور باشد بر کیفیت خیابان اثرگذار است.
مدیریت ترافیک: ترافیک آرام و کند و تحدید آن بمنظور آفرینش مکان و محیطی برای سایر فعالیتهای جاری
ایمنی و امنیت: که نتیجه آن احساس امنیت و شکل گیری بدنه فعال، احداث روزن و پنجره از خانه ها به سمت خیابان و همچنین رفت و شد مردم به خیابان خواهد بود. طبقه همکف فعال و در ارتباط با خیابان سبب ارتباط مستقیم زندگی در داخل و خارج ساختمانها میگردد. آسایش محیطی[فیزیکی و اقلیمی] نیز باعث میگردد مردم با احساس آسودگی در خیابان بنشینند، وقت بگذرانند و با مردم دیگر باشند.
کیفیت بوم زیستی: به این نکته اشاره دارد که خیابانها میتوانند در سلامت محیطی اثرگذار باشند. سبزینگی خواست همگانی ساکنین است ضمن آنکه به کاهش آلودگی صوتی، افزایش کیفیت هوا و نیز خوشایندی دیداری کمک میکند.
سلامت اقتصادی: یکی از کیفیات خوب خیابان خوشنامی آنست. این مسئله سبب ماندگاری و افزایش درخواست خانه سازی در دوسوی خیابان بطور ویژه و در کل پهنه گردد.
یاداندوزی محیطی: خیابان زمینه مهمی بویژه برای جوانان برای فراگیری محیط روزمره و زندگی اجتماعی و افزایش آگاهی عمومی بشمار میاید.
عشق: خیابانها با مشارکتهای سودمند و معانی ارزشمند میشوند و جامعه را به سوی درجه والایی از همبستگی و علاقمندی رهنمون میگردند.
گونه های فعالیتها
گل (Gehl-1996) پیشنهاد جالبی در مورد سه گونه فعالیتهایی که در خیابانها میتوان دید ارائه داده است:
1- فعالیتهای ضروری- کارهایی که مجبور به انجام آن هستیم.
2- فعالیتهای انتخابی- کارهایی که انجام آن به انتخاب ما بسته است.
3- فعالیتهای برایندی یا اجتماعی
کار و دیگران (1996- Carr et al) گونه های فعالیت را با جزییات بیشتری از این نظر که چه افرادی آنرا انجام میدهند توضیح داده است:
دسته اول فعالیتهایی مانند رفتن به سر کار، خرید از فروشگاه، کارکردن در محل ثابت یا روی خودرو...
دسته دوم مانند نشستن، لم دادن، دراز کشیدن، بازی کردن، تفرج...
ودسته سوم مانند صحبت کردن، نگاه کردن و...
آنچه که از این بحث حاصل میگردد آنست که فعالیتهایی که توسط هریک از گروههای جامعه بویژه جوانان و سالخوردگان انجام میدهند شناسایی و نیازهای آنان برآورده شود.
طراحی برای جوانان
فضاهای عمومی محله های مسکونی معمولا و بیشتر توسط کودکان و نوجوانان برای باهم بودن و بازی استفاده میشود و هرچه بزرگتر شوند از آن دوری میکنند. این محیط از نظر دگرگونی فیزیولوژی و روانشناسی واجد اهمیت است. این محیط سبب شکل گیری شخصیت جوانان و نیز بدست دادن دورنمایی از آینده به ایشان است. در تحقیقی که توسط کلیر کوپر مارکوس (Clare Cooper Marcus) درمورد طراحی برای جوانان در مجموعه های مسکونی تهیه شده این افراد به سه دسته سنی تقسیم شده اند: کودکان پیش دبستانی، کودکان 5 تا 12 ساله و نوجوانان (teenagers). دسته اول نیازمند مکانی ایمن برای بازی در نزدیکی خانه و در دید مستقیم والدین هستند. آنها دوست دارند بازیهایی مانند تاب بازی، سرسره بازی ، آب بازی، خاک بازی و از درو دیوار بالا رفتن انجام دهند. بچه های 5 تا 12 ساله بیشتر اجتماعی هستند آنها برای ابداع بازیهای جدید نقشه میریزند و بازیهایی نظیر ورجه وورجه کردن، دوچرخه سواری یا اسکیت بازی انجام میدهند. آنها همچنین به بازیهای قانونمند و بازیهای مهارتی مانند فوتبال و بسکتبال علاقه دارند. آنها به بازیهایی که طی آن محیط را دستکاری کنند یا نقش بازی کنند یا تجربه های ساده مانند ساختن مخفیگاه یا بستن جلوی مسیر آب میپردازند. نوجوانان نیز به تشکیل گروه وبازیهای گروهی علاقه داشته و تمایل دارند در دید گروههای دیگر باشند یا گوشه نشینی اختیار کنند و از چشم بزرگترها مخفی باشند.
خیابانهای مسکونی و فضاهای محلی به 4 دلیل مکان مشترک و مناسبی برای بازی سنین مختلف به حساب میاید:
- سطوح سخت کف خیابان بدون گل و لای بوده برای بازیهایی مانند دوچرخه سواری و اسکیت بازی و استفاده از اسباب بازیهایی مانند چهارچرخه ها مناسب است.
- این فضاها در دسترس وبه اندازه کافی برای آمد ورفت روزانه نزدیک اند.
- بچه ها میتوانند محدوده بازی خود را به حیاطهای پشتی توسعه دهند و اتفاقا این مسئله سبب نظارت بیشتر والدین میگردد.
- سرانجام به خاطر فاصله نزدیک بچه ها میتوانند پیاده به آنجا روند و در طول مسیر بازی کنند.
نگرانی از تصادف بچه ها با خودروها باعث میشود خیابانها علیرغم ارزشهایی که در بالا ذکر شد بعنوان فضای بازی تلقی نگردند. تحقیقاتی که در بریتانیا انجام شده نشاندهنده آنست که بیشتر تصادف کودکان در نزدیکی خانه و یا محله شان اتفاق افتاده است بیشترین درصد این تصادفها برای بچه های 12-15 ساله و در ساعت رفت و آمد به مدرسه اتفاق افتاده است. همچنین بیشتر تصادفها در فصل تابستان که بچه ها برای بازی به بیرون میروند اتفاق افتاده است.
طراحی برای سالمندان
برتون و میچل (Burton and Mitchell) تحقیقی در مورد ملاحظات طراحی برای سالمندان انجام داده اند. سالمندان بخاطر نیروی کم، کم تحرک ترند. همچنین بینایی، شنوایی و حافظه آنها رو به سستی میرود و از بی اختیاری رنج میبرند. این دو معتقدند خیابانهای محلی بویژه برای سالمندانی که در پی اندکی استقلال هستند از اهمیت برخوردارست. خیابانهای خوب موقعیتهای بسیار مهمی برای تلاقی نیازهای فیزیکی و اجتماعی مانند دیدن مردم، گپ زدن، تمرینهای بدنی، و دستیابی به امکانات و تسهیلات و خوشنودی اجتماعی هستند. آنجا همچنین به مردم این امکان را میدهند تا از هوای تازه، تابش نور خورشید و تغییر فصول لذت ببرند. این تحقیق به این موضوع میپردازد که چگونه سالمندان معمولا بدون هدف از خیابان استفاده میکنند.بسیاری از رفت و شد ها به فروشگاهها، دفتر پست، مطب پزشکان و یا کلیسا است حال آنکه درصد زیادی از مردم برای دیدن دوستان یا اقوامشان به خیابان میایند. وقتی خیابانها از طراحی بی کیفیت برخوردار باشند سالمندان ترجیح میدهند در خانه بمانند! و این سبب میشود احساس اضطراب، تنهایی، ترس، خستگی، گیجی، و آزردگی کنند.
ره یافتن به ترکیب طراحی
در بعضی از طرحهای موجود پارکینگها در لبه های پهنه های مسکونی استقرار یافته اند و بنابراین فضاهای عمومی از حضور خودرو رها هستند. علیرغم امکان ورود خودروهای امدادی، فضاهای عمومی برای سایر فعالیتها(غیر از تردد خودرو) استفاده میشود.
مکانیابی فضاهای عمومی محلی
بعضی نویسندگان معتقدند برای حفظ امنیت بلوکهای مسکونی، فضاهای عمومی در لبه محله ها جانمایی شوند. این بدلیل وجود رفتارهای ضد اجتماعی است که معمولا در این فضاها بروز میابد. فضاهایی که از دید ساکنین خارج است نه تنها مورد استفاده سوء میگردد بلکه ساکنین هم بجای آنکه این فضاها را ادامه خانه خود بدانند از این فضاها استفاده نمیکنند. در زمانهای متاخرتر به جانمایی فضاهای باز عمومی در میان گروهی از خیابانهای بهم پبوسته و خانه های آن محدوده تمایل وجود دارد بصورتی که ورودی خانه ها، پنجره اتاقهای نشیمن و روی خانه ها به طرف این فضاها باشد.
فضاهای خارجی آفتاب رو
در اقلیم معتدل مردم فضاهای خارجی را در قسمتی از زمین مستقر میکنند که به نور خورشید دسترسی داشته باشند. بنابراین این مسئله واجد اهمیت است که فضای عمومی یا حداقل بخشی از آن در سایه ساختمانهای اطرافش قرار نگیرد.. در مناطق گرم فضای باز باید در قسمتهای سایه گیر( بوسیله ساختمانها یا درختان) قرار گیرد.
فعالیتها و ارتباط آن با ورودی ساختمانها
هم فعالیتهای انتخابی و هم فعالیتهای ضروری به تعداد ورودیهای خانه ها به فضای عمومی همبسته است. اگر تعداد زیادی ورودی در یک خیابان باز شده باشد، فعالیتهای بیشتری جریان خواهد یافت. اگر ورودیهاجای دیگری جز خیابانها باز شود، محیط از نظر فعالیتهای موجد سرزندگی و امنیت تهی خواهد شد.
مکانی برای بخشیدن رنگ تعلق
عرصه بین خانه و خیابان مکانیست که گاهی برای شخصی سازی آن از سوی ساکنین طراحی میشود. مردم گاهی از روی قصد عناصر و اشیائی را که با وسواس انتخاب شده اند پشت پنجره ها قرار میدهند. عرصه جلوی خانه ها، همینطور پله های ورودی، مکان مناسبی برای اینکار و نیز بازی بچه ها به حساب می آید. همچنین ممکن است رنگ در خانه ها و یا حتی خود در توسط صاحبانشان تغییر کند، در باغچه های جلو خانه درخت و گلهای مورد علاقه خود را بکارند، صندلی نصب کنند و... این اقدامات سبب ایجاد آسایش محیطی، آراستگی آن و ارزش دهی ساکنین به خیابان خود میگردد.
بالکنها و زنده سازی نما
نماهای سخت، معمولا منجر به ایجاد محیطی افسرده میشود. کسانیکه از خیابان عبور میکنند میتوانند نوعی از زندگی جاری در محله را ازطریق بالکنها و پنجره اتاقها درک کنند. این نیم نگاهها بخشی از فضای عمومی را میسازد که از طریق آن میتوان به شیوه زندگی مردم محل پی برد.
نماهای سخت ممکن است در اثر صنعتی سازی ساختمانها، بی توجهی به مسائلی که در بالا گفته شد و یا توجه به مسائل اقلیمی بوجود آید.
سرزندگی طبقه همکف
معمولا طبقه همکف به عنوان راه دسترسی به واحدهای مسکونی تلقی میگردد. بجای آنکه این فضا، فضای بیحاصلی در اطراف شالوده آپارتمان باشد، میتواند فضای جذاب تر و فعالتری بوده که کنترل به محدوده آپارتمان را نیز فراهم سازد.
پیاده روی ارتباط دهنده و دست و دلباز!
پیاده روها، فضای ارتباط دهنده بین ساختمانها، عرصه ای خالی از تردد خودروها ومکانی برای بازی بچه ها محسوب و از این بابت واجد اهمیت اند. معمولا بازیهای آزاد و کمتر برنامه ریزی شده در آن اتفاق می افتد. بنابراین هنگامی که عرض آنها کم شود یا بوسیله خودرو اشغال شود امکان بازی بچه ها سخت تر میشود. با کاهش منطقی ترافیک سواره در محدوده محله، پیاده روهای دست و دلبازتری خواهیم داشت.
طراحی برای کودکان پیش دبستانی
امکانات بازی بچه ها در این سن باید در محدوده دیداری و شنیداری از خانه هاشان قرار گیرد. همچنین نیمکتهایی برای نشستن والدین در کنار زمین بازی برای مراقبت از کودکان و گپ زدن با دیگران پیش بینی شود. بعضی از مجموعهای مسکونی حتی اگر خطر مشهودی مانند حضور خودرو در محل وجود نداشته باشد تمایل دارند پیرامون محل بازی بچه ها فنس نصب کنند. این، سبب تغییر در رفتار کودکان و سلب آزادی آنها در بازی میشود.
در بخشهایی که ترافیک آرام است میتوان این محدوده ها را با بولارد ایمن سازی کرد. در این حالت بچه های بزرگتر اجازه رهاشدن در عرصه را خواهند داشت.
طراحی برای کودکان 5 تا 12 سال
در این سن کودکان علاقه دارند از همه امکانات محیط برای بازی استفاده کنند. این حقیقتی است که باید در طراحی محیط به آن توجه نمایند. ایجاد ایمنی و آرامسازی ترافیک بوسیله گرده ماهی یا خطوط ترافیکی از جمله اقدامات ضروری در این مورد است. این سن، سن دستیابی به درجه ای از استقلال در کودکانست. سنی که میتوانند دور از نگاه مستقیم والدین خود به بازی بپردازند. اگر امنیت به اندازه کافی تامین باشد آنها میتوانند در فاصله ای 5 دقیقه ای از خانه مانند فاصله خانه تا مدرسه و یا فروشگاههای محلی، در مسیرها راه بروند، دوچرخه سواری کنند و بازی کنند. در صورت امکان میتوان بخشی از سایت را بصورت طبیعی برای بازی بچه ها رها کرد تا بتوانند به بازیهایی مانند بالا رفتن از درختان و ساختن مخفیگاه بپردازند.
طراحی برای نوجوانان
در طراحی مجموعه های مسکونی معمولا نیاز این گروه سنی نادیده گرفته میشود. نوجوانان میتوانند به مکانهای دورتری از خانه رفت و آمد کنند. حال آنکه آنها دوست دارند قلمروهایی دور از چشم بزرگسالان داشته باشند. آنها به داشتن پاتوقهایی که مکانی برای نشستن و نیز سقفی داشته باشد علاقمند هستند. این مکانهای دور از چشم ممکن است جایی برای افروختن آتش یا باربیکیو داشته باشد. آنها به محلی با سطح سخت برای توپ بازی نیاز دارند. دوچرخه سواری، اسکیت بازی و بسکتبال از بازیهای مورد علاقه آنانست. همچنین نیازمند دسترسی به کلوپ های جوانان، محلهای اوقات فراغت و پارکهای بزرگ شهری، بازارها و سینماها هستند.
ملاحظات دیگر
مطمئن شوید مبلمان خیابان و سطح کف آن برای سالمندان و افراد ناتوان جسمی طراحی مناسب شده است.
سطوح کف نیازمند نگهداری مناسب در طول زمان هستند. این سطوح باید بدون بافت ولی نه لغزنده باشند. برای حرکت ویلچیر و کالسکه بچه عرض 2متر کافیست. قسمتهای عبور عرضی باید بدون جدول باشد و سطح سواره در اینقسمت همسطح پیاده رو باشد تا وسایل نقلیه مجبور به کاهش سرعت گردند. درختان، گیاهان و یا بولاردها نباید خود به عنوان مانعی برای حرکت پیاده باشند. اختلاف سطوح باید در حداقل خود و بصورت رمپ با شیب ملایم (1به20)باشد.
مسیرهای پیاده و پیاده روها را از تجاوز خودروها حفظ نمایید.
برای محافظت از ورود خودرو به محدوده پیاده رو میتوان از جدول، گیاهان، بولارد و یا سایر هشدار دهنده های فیزیکی استفاده نمود.
هنر عمومی در طرح مجموعه های مسکونی
هنر عمومی ممکن است یکی از عناصر بکار رفته در مجموعه های مسکونی باشد ولی این بکارگیری باید با دقت و وسواس صورت پذیرد. استفاده از آثار هنری برای تقویت گره های کانونی مشخص در محدوده طرح محسوب میشود که خاصیت هویت بخشی و فرهنگی دارد. اثر هنری میتواند احساس مالکیت، توجه و علاقمندی را در افراد ایجاد کند و معانی جدیدی را از مکان برای مردم خلق کند. این آثار میتواند گواهی بر پیشینه تاریخی محل باشد.
حوزه های مسکونی (Home Zone)
این بخش رهیافتی به پهنه های مسکونی که دربرگیرنده اکثر ویژگیهای طراحی که قبلا گفته شد ارائه میدهد. حوزه مسکونی به معنی یک سطح مشترک وباز میان خانه ها در یک منطقه مسکونی است که حداکثر آزادی عمل برای عابر پیاده را فراهم میسازد. حوزه مسکونی برگردان مستقیم ایده وونرف در هلند دهه 70 است. حوزه مسکونی باید محدوده مسکونی را از نظر جذابیت و ایمنی ارتقاء داده، مکانهای عمومی را برای اجتماعی کردن و بازی و نیز تشویق مردم به پیاده روی و دوچرخه سواری در محله خود آماده سازد. در این حوزه فضای بین خانه ها بین سواره و پیاده مشترک است اما در صورت بروز تصادف سواره مسئول خواهد بود. در حوزه های مسکونی همه عناصر ترکیبی در جهت ایجاد محیطی آرام طراحی شده اند. مهمترین اصول طراحی حوزه های مسکونی عبارتند از:
-حوزه های مسکونی مناطق ایزوله و جداسازی شده نیستند بلکه بوسیله شبکه ای از فضاهای باز، محوطه های بازی، مدارس، فروشگاهها و سایر امکانات به یکدیگر متصل و پیوند داده شده اند. این شبکه به مردم کمک میکند با حداکثر آزادی و روانی، پیاده روی یا دوچرخه سواری کنند.
- در حوزه های مسکونی میزان ترافیک باید به حداقل برسد. این مسئله سبب ایجاد آرامش در خیابان و استفاده طیف متنوع تری از کاربران از خیابان خواهد شد.
- حوزه مسکونی باید در مجاورت ورودی خانه ها بوده و پنجره های جلویی دید به خیابان را تامین کند.
- حوزه مسکونی پیاده رو ندارد! بجای آن اطمینان حاصل میگردد که پیاده به همان اندازه که در کناره خیابان احساس امنیت میکنند در وسط خیابان نیز همین حس را داشته باشند.
- ورودی خانه ها کاملا واضح است. خانه ها به یکدیگر نزدیکتر شده و هویت خیابانها تغییر میکند. خیابان اصلی(حرکتی) بوسیله رمپ به سطح مشترک میرسد و احتمالا از سایر عناصر مانند گیاهان برای تعریف ورودی به آن استفاده میشود.
- در ورودی حوزه مسکونی از نشانه هایی که گویای وضعیت محدوده باشد استفاده میشود.
- وسایط نقلیه نمیتوانند بیش از حد به بر ساختمانهای مسکونی نزدیک شوند یا پارک کنند.
- تمهیدات ترافیکی برای کاهش و آرام سازی سرعت ترافیک استفاده میشود. اما درعین حال نباید از مهندسی خیابان برای ایجاد جذابیت در روح خیابان غافل بود.
- پارکینگ، درختان و سایر عوامل محیطی باید در جهت محدود ساختن دیدهای عمده رانندگان در طول خیابان استفاده شود. دیدهای طولانیتر رانندگان را به افزایش سرعت تشویق میکند.
- عناصر نورپردازی عمومی باید به نحوی جانمایی شوند که کاهش سرعت در شب را باعث گردند.
- پارکینگ کافی برای ساکنین فعلی و نیز بالقوه در نزدیکی واحدهای مسکونی پیش بینی شود. حوزه های مسکونی ضد خودرو نیستند و خودروهای پارک شده میتوانند از فضای خیابان استفاده کنند پارک خودروها شکلهای مختلفی میتواند داشته باشد. برای پوشش دیدهای آشکار خودروها میتوان از گونه های گیاهی استفاده کرد تا در عین حال به ایجاد هویت در حوزه نیز کمک کند.
- باغچه های جلوی خانه ها میتواند نقش عمده ای در شخصی سازی محیط و حس مشارکت افراد در اداره محیط ایفا کند.
- نشیمنگاههای رسمی در صورت بیتوجهی میتوانند به ایجاد اغتشاش در محیط دامن بزنند. اگر حوزه مسکونی جذاب باشد، ساکنین از مکانهایی که موجود است برای نشستن استفاده میکنند.
- استفاده از سنگفرش بجای آسفالت باعث میشود این احساس که این خیابان، مکان ویژه ایست که توسط ساکنین استفاده میشود و نه اینکه سایر مردم در آن تردد میکنند بوجود آید.
- و در نهایت، کلیت پهنه باید امکان بالقوه بازی و سایر فعالیتهای وابسته را بدون ایجاد مزاحمت برای ساکنین فراهم آورد.
پانوشت: این مطلب ترجمه من است از بخش ۹ کتاب Introduction to Residential Layout نوشته مایک بیدولف (Mike Biddulph):
پانوشت ۲: استفاده از مطلب با ذکر منبع مجاز است.
وقتی به بچه هایی که معماری و شهرسازی میخونن گفته میشه که بخش شناخت و تحلیل، جمع آوری اطلاعات و برنامه ریزی، جزء مهم فرایند طراحیه اغلب به اون به چشم مرحله ای از فعالیت کلاسی نگاه میکنن که صرفا باید برای رفع تکلیف اونو انجام داد. متاسفانه در عالم حرفه ای هم به این بخش کار توجه لازم نمیشه و گرچه در خیلی از پروژه ها، در بخش مطالعات، به بسیاری از اطلاعاتی که توجه به اونها در طراحی لازمه اشاره میشه ولی موقعیکه باید در طراحی ازش استفاده بشه مورد فراموشی قرار میگیرن. از مهمترین این اطلاعات، عوامل اقلیمی در سطح کلان وخُرده. عکسهایی که تو این پست میبینین مربوط به امروز (۲۵/۸/۱۳۹۱) ساعت ۸:۳۰ صبح و بعد از بارندگی خوب روز قبله و هنوز آلودگی هوا در اطراف منشاء تولید مونده و به سطح شهر منتشر نشده:
تصاویر ۱ و ۲ مربوط به چشم انداز رو به غرب شهر اصفهانِ و در اولی شما پالایشگاه اصفهان در شمال غرب اصفهان رو میبینین و در عکس دوم بخار آب ساطع شده از نیروگاه برق شهید عباسپور در غرب اصفهان از پشت کوه "دنبه" قابل دیدنِ. البته صنایع بزرگ دیگری مثه ذوب آهن و ... هم در غرب اصفهان واقع شده و همه اینها در اینحالِ که باد غالب در اصفهان در زمستان از سمت غرب و جنوب غربی میوَزه و تمام این آلودگیها رو روی شهر اصفهان میاره! توجه کنین که هرچه به سمت چپ عکس یا جنوب اصفهان (عکس شماره ۳) میریم با آلودگی کمتری روبرو هستیم.
عکس۱: 
عکس۲: 
عکس۳: 
تصویر ۴ رو به سمت شرق اصفهان گرفته شده:
عکس۴: 
در عکس، گرد و غبار شدید در پیش زمینه کوه "نخودی" در شرق اصفهان مشخصه و این گرد و خاک هم حاصل همجواری شهر با کویر شرق اصفهانِ که تا یزد و کرمان ادامه داره!
این تصاویر به خوبی نشون دهنده اهمیت توجه به اثر شرایط محیطی بر روی طرحهای معماری و بویژه شهریِ و نتیجه بی توجهی به این موارد هم اینه که در ۲ عکس آخر که از قله کوه صفه در جنوب اصفهان و در غروب یکی از روزای پاییزیِ سال گذشته گرفته ام میتونین ببینین!
عکس۵: 
عکس۶: 
پانوشت: کیفیت پایین عکسها بخاطر اینه که اونا رو با دوربین تلفن دستی گرفتم.
